Het concept van de starchitect gaat al terug naar de tijd van de Romeinen. Het Pantheon in Rome, de naamgever van ons tijdschrift, heeft de volgende inscriptie boven de ingang staan: “Marcus Agrippa, zoon van Lucius, voor de derde maal consul, heeft dit gebouwd”. De bekendheid van Architecten steeg tijdens de renaissance met Leonardo Da Vinci en Paladio. De 17^de eeuw volgde met sterren zoals Bernini en Borromini. Met naambekendheid door heel Europa reisde kunstenaars naar Italië om deze bouwwerken te bewonderen en ervan te leren. De 20^ste eeuw duidde het begin aan van starchitecten zoals we die vandaag de dag kennen. Zelfs mensen die niks met architectuur hebben kennen namen als Mies van de Rohe, Le Corbusier en Frank Lloyd Wright. Hun werk is over de hele wereld zowel herkenbaar als iconisch.

De afgelopen decennia heeft ons sterren gebracht zoals Zaha Hadid, David Chipperfield en Norman Foster. Sommige zullen misschien zeggen dat het concept aan het veranderen is met de opkomst van bureaus met meerdere partners. Bureaus zoals MVRDV, OMA en BIG. Echter zijn het nog steeds de grote namen achter elk bureau die iedereen kent. Als je MVRDV zegt denkt men aan Winy Maas, dit terwijl het bureau mede opgericht is door Jacob van Rijs en Nathalie de Vries. OMA is voor vele een synoniem voor Rem Koolhaas en BIG staat voor Bjarke Ingels Group. De mediacultuur van de 21^ste eeuw heeft dit concept nog eens versterkt; met onze obsessie voor beroemdheden zien mensen graag sterren met een sterke persoonlijkheid en een goed verhaal. Bjarke Ingels heeft veel kritiek gekregen voor zijn ontwerpen. Ze zouden goedkoop ontworpen en gebouwd zijn en alleen bekend zijn door zijn persoonlijkheid, verkooptalent en naambekendheid. Verschillende starchitecten hebben zich al tegen deze titel afgezet. Zo begon Frank Gehry een interview met Financial Times na het openen van het Bilbao Guggenheim met de vraag: “You are not going to call me a fucking ‘starchitect’, are you? I hate that.”

Starchitecten staan vaak bekend om innovatieve en interessante ontwerpen, maar of ze nou echt beter werk leveren dan hun minder bekende collega’s is ook maar de vraag. Steden worden gekenmerkt door hun bekende gebouwen en de architecten die ze ontwierpen. Zo heeft Milaan de Prada Foundation ontworpen door Koolhaas, Parijs de piramide van het Louvre door I. M. Pei en New York One World Trade center door Skidmore, Owings and Merrill. Sommige steden hebben echter ook monstruositeiten aan gebouwen die mogelijk nooit waren gebouwd als er geen naam van een starchitect aan verbonden was geweest. Was de immens grote Shard in Londen wel gebouwd als het niet ontworpen was door Renzo Piano? Zowel steden als ontwikkelaars willen zich laten kenmerken door gebouwen ontworpen door starchitecten, of deze nou goed ontworpen zijn of niet.

Het grootste probleem komt tevoorschijn wanneer steden zich willen onderscheiden als wereldsteden door middel van architectuur. Dit leidt tot een collectie aan wolkenkrabbers en gebouwen ontworpen door dezelfde tien grote namen die allemaal pakweg op elkaar lijken. Dit is het duidelijkst te zien in Londen na het bouwen van de Shard. De stad en ontwikkelaar zagen het effect dat het had en wat volgde was een serie aan grote glazenwolkenkrabbers in een stad die in vergelijking met bijvoorbeeld New York voorheen geen sterke cultuur had van dit soort gebouwen. Dit zorgt voor een generalisatie van skylines over de wereld waar voorheen vernacular architecture te zien was. Je zou verwachten dat plaatselijke architecten met kennis van de geschiedenis en de sfeer van de stad, maar deze doen het vaak niet veel beter. Ze proberen te vaak competitie te voeren met deze starchitecten en zoeken daarom naar grotere extremen in maten van ontwerp. De skylines die hierbij volgden werden door Jan Gehl als “perfume bottle skylines” benoemd.

Het concept van de starchitect heeft tot zowel innovatieve en succesvolle ontwerpen geleid als indrukwekkende en fel bekritiseerde. Het is echter ook een term die ongelofelijk goed bij onze tijd van sociale media en beroemdheden past. Eén ding is zeker: de starchitect zal voorlopig nog niet uitdoven.